Meeste beten
Hoewel de zwarte mamba met afstand de meeste gevreesde slang van zuidelijk Afrika is, is de gewone pofadder (Bitis arietans) verantwoordelijk voor het leeuwendeel van de ernstige slangenbeten in de regio. Dat heeft een aantal redenen. Allereerst is deze dikke, gemiddeld ongeveer 1,0-1,2 meter (maximaal 1,9) lange adder zo’n beetje de meest algemene gifslang van Afrika, een dier wier verspreidingsgebied zich over grote delen van het continent uitstrekt. Daarnaast is het een soort die amper vluchtgedrag vertoont, maar vooral vertrouwt op camouflage (tussen een hoopje bladeren is een pofadder dankzij haar cryptische rugtekening bijvoorbeeld lastig te spotten) en meestal ook roerloos blijft liggen als ze wordt benaderd. Maar de belangrijkste reden voor het relatief hoge aantal pofadderbeten komt uiteindelijk toch voort uit menselijk onvermogen. Omdat het een slang is die zich traag voortbeweegt (een kruipende pofadder lijkt qua manier van bewegen vaak meer op een rups dan op een slang), denken veel mensen dat ze een pofadder gemakkelijk kunnen vangen of doden. Niet dus, want de reptielen kunnen ondanks hun slome voorkomen bliksemsnel uithalen en vier tot vijf keer toehappen binnen het tijdsbestek van één seconde.
Cytotoxisch
Een pofadderbeet kan het begin van een ware lijdensweg zijn. Het cytotoxische mengsel van de pofadder vernietigt namelijk weefsel en cellen en leidt tot hevige pijn, groteske zwellingen, forse bloedingen en necrose. Hoewel de kans op overleving behoorlijk groot is als je tijdig antiserum ontvangt, verliezen veel mensen die zijn gebeten door een pofadder uiteindelijk wel een vinger, teen of hand. Met die informatie in mijn achterhoofd was dus wel even spannend toen ik in oktober van dit jaar mijn eerste pofadder mocht hanteren in het Kinyonga Reptile Centre in Hoedspruit. Toch moet ik zeggen dat deze slangen hun reputatie van gemakkelijk geïrriteerde en agressieve wezens meestal niet waarmaken. Met geduld, bekwaamheid en een goede slangenhaak zijn de dieren vrij gemakkelijk te verplaatsen. Laat je ze met rust, dan zal een pofadder zich weinig van een mens aantrekken, zelfs niet als je vlak langs het dier loopt.
Hinderlaag
Pofadders zijn dieren die vooral vanuit een hinderlaag jagen. Ze kunnen urenlang (en soms zelfs dagenlang) bewegingsloos op dezelfde plek blijven, wachtend op een passerend prooidier dat ze aan hun lange giftanden kunnen rijgen. Het prooidierenspectrum van de soort bestaat vooral uit kleine zoogdieren en reptielen, maar soms staan ook vogels op het menu. De pofadder heet zo omdat de slang vaak haar lichaam opblaast en een sissend geluid produceert als ze zich bedreigd voelt. Het dier kan aarden in bijna alle habitattypes en mijdt eigenlijk alleen dichte (regen)wouden, echte woestijnen en hooggebergten.
Voortplanting
Pofadders zijn het actiefst tijdens de paartijd. Mannetjes gaan dan op zoek naar vrouwtjes en vechten, zonder overigens hun giftanden in te zetten, ook vaak duels met elkaar uit om zich te verzekeren van de gunsten van het object van hun affectie. Die duels doen sterk denken aan de adderdans die onze Europese adders ook vaak opvoeren tijdens de voortplantingsperiode. De eierlevendbarende vrouwtjes kunnen grote aantallen jongen voortbrengen. Een worp van veertig tot vijftig jonge slangetjes is niet uitzonderlijk. Het record is in handen van een Keniaanse pofadder die in een Tsjechische dierentuin maar liefst 156 kleintjes ter wereld bracht. De worpgrootte hangt vaak samen met de afmetingen van de slang: hoe groter het moederdier, hoe meer jongen ze meestal werpt. Hoewel de pofadder zonder twijfel een van de meest gevreesde slangen op aarde is, vond ik het een voorrecht om meerdere exemplaren van deze soort te aanschouwen. Bovendien zijn pofadders helemaal niet zo gevaarlijk als vaak wordt gesuggereerd, mits je de moeite neemt om je een beetje in de biologie en ecologie van deze fraaie serpenten te verdiepen.