Categorie: "Natuur en wetenschap"

Aardwormen zouden ook gedijen op Mars

Foto: Buteo, Wikimedia Commons/GFDL

260px-PB160006Wellicht dat het ooit nog een keer van pas komt als we als mensheid de aarde zo verziekt hebben (we zijn in elk geval goed op weg) dat we uit moeten wijken naar Mars; aardwormen kunnen zich prima handhaven in de ondergrond van de rode planeet. Ze kunnen zich er zelfs in voortplanten. Tot die ontdekking kwam een team van Wageningen University dat eerder ook al ontdekte dat het mogelijks om op Mars groente te verbouwen. Het wormenexperiment vond gewoon plaats in Nederland en maakte gebruik van nagebootste Marsgrond. Het spul is ontwikkeld door de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA om in laboratoriumsettings te kunnen experimenteren met verschillende buitenaardse landbouwmethodes. Net als op aarde, zetten de wormen in de Marsgrond dood organisch materiaal om in humus, een stof die planten beter laat groeien.

Vliegensvlugge evolutie leidt tot onstaan van nieuwe vogelsoort in twee generaties

Foto: P. R. Grant

Big-BirdEvolutie is meestal een tergend langzaam proces dat zich in tijdsspannen van duizenden of zelfs miljoenen jaren afspeelt. Maar soms gaat het een stuk sneller. Onderzoekers hebben zelfs stap voor stap kunnen volgen hoe er een nieuwe vogelsoort op het eiland Daphne Major (Galápagos) ontstond. In slechts twee generaties was de nieuwe vinkensoort een feit. Het bijzondere verhaal begon 36 jaar geleden, toen er een vreemde vogel op Daphne aankwam. Het was een mannetje dat zichtbaar verschilde van de drie bestaande vogelsoorten op het eiland. Zo zong hij een ander lied en waren zijn lichaam en snavel veel groter. Onderzoekers ontdekten later dat het mannetje een Grote cactusgrondvink (Geospiza conirostris) was. Deze bleek afkomstig van het eiland Española, dat in het uiterste zuidoosten van de Galápagosarchipel ligt. Door deze opmerkelijke grote afstand (ruim honderd kilometer) tussen de twee eilanden, keerde de vink niet meer huiswaarts om daar te paren met een lid van zijn eigen soort. In plaats daarvan liet hij zijn oog vallen op een partner op  Daphne Major.

Minder slecht broedseizoen grutto in 2017

Foto: Hans Hillewaert, Wikimedia Commons/CC BY-SA 4.0

266px-Limosa_limosa_(Uitkerke)De populatie van onze nationale vogel, de grutto, gaat hier te lande nog steeds met gemiddeld 3,5% per jaar achteruit. De belangrijkste reden is dat er jaar op jaar te weinig kuikens groot worden. Het aantal gruttokuikens dat daadwerkelijk uitvliegt, wordt nu al zeven jaren onderzocht en bleek in al die jaren te laag te zijn. Zo ook in 2017. Voor een stabiele populatie (nu circa 34.000 paren) zouden er afgelopen broedseizoen minimaal circa 18.000 jongen groot moeten zijn geworden, maar de teller bleef steken op 12.000. Het enige lichtpuntje is dat er in de overige zes meetjaren nog minder jongen uitvlogen. Vogelbescherming Nederland pleit voor meer en vooral beter weidevogelbeheer. De Nederlandse overheid is daartoe ook verplicht op basis van de Europese Vogelrichtlijn. Sinds 2011 wordt het totaal aantal jonge grutto’s in Nederland geschat op basis van wetenschappelijk onderzoek.

Groenlandse walvissen scrubben hun huid in ondiepe kustwateren

Foto: Wikimedia Commons/publiek domein

220px-Bowheads42Groenlandse walvissen zoeken soms ondiepe kustwateren op om hun huid te scrubben, zo blijkt uit een nieuwe studie. In de ondiepe wateren schuren de dieren hun huid langs de rotsen, waarschijnlijk om dode of verbrande huidcellen, parasieten en stukjes ruwe huid te verwijderen. De walvissen zijn gemiddeld vijf tot acht minuten bezig met die huidreiniging. Canadese onderzoekers maken gewag van het gedrag in het blad Plos One. Onderzoeksleider Sarah Fortune observeerde enkele jaren geleden Groenlandse walvissen (Balaena mysticetus) die op een vreemde manier op hun rug heen en weer rolden bij Baffin Island. Ze had toen nog geen idee wat de dieren aan het doen waren en besloot het opmerkelijke gedrag samen met enkele van haar collega’s van de University van British Columbia te onderzoeken. De onderzoekers gebruikten een drone die was uitgerust met camera’s.

Chimpansees doen aan familieplanning

Roependechimpansee-200x300Ook chimpansees blijken onder bepaalde omstandigheden aan familieplanning te doen. Dit blijkt uit onderzoek naar een maar liefst vijftig jaar omspannende dataset die betrekking heeft op 36 vrouwelijke chimpansees in het Tanzaniaanse Gombe Stream National Park. Sommige vrouwelijke chimpansees bleken de groep waarin ze geboren waren niet te verlaten. Andere deden dat wel, mogelijk om inteelt te voorkomen. De onderzoekers ontdekten ook al snel dat de keuze om in de groep te blijven of deze te verlaten van invloed was op het moment waarop deze chimpansees hun eerste jong kregen. Vrouwtjes die in hun geboortegroep bleven hangen, kregen gemiddeld op hun dertiende hun eerste kind. Maar de vrouwtjes die de groep verlieten en op zoek gingen naar een nieuwe groep om in te leven, kregen hun eerste jong pas op hun zestiende. Chimpansees die geen of minder sociale steun van hun familie krijgen, wachten dus langer met het krijgen van jongen.

Mannelijke tuimelaars geven sponzen cadeau aan vrouwtjes

Tuimelaarsgansbaai-300x201Een dolfijn is soms niets menselijks vreemd. Sommige mannelijke dolfijnen proberen leden van het andere geslacht namelijk t te verleiden met cadeaus, zo blijkt uit een nieuwe studie. De tuimelaars (Tursiops truncatus) duiken sponzen op en brengen ze vervolgens naar vrouwelijke dolfijnen. Waarschijnlijk proberen ze de vrouwtjes met deze cadeaus te bewegen om met ze te paren. Tot die conclusie komen onderzoekers van de University of Western Australia in het blad Scientific Reports. De wetenschappers observeerden het opmerkelijke gedrag bij verschillende populaties tuimelaars die aan de westkust van Australië leven.

Nieuwe gekkosoorten ontdekt in Myanmar

Bent-toed-gecko-2-768x512Foto: Lee Grismer

Wetenschappers hebben in een klein en afgelegen deel van Myanmar 19 nieuwe gekkosoorten ontdekt. De reptielen werden gevonden in een gebied van 90 bij 50 kilometer dat wordt gedomineerd door karst en kalksteen. Waarschijnlijk komen de gekko’s nergens anders voor. “Ik was zowel verrast door de aantallen als door de geringe afstand tussen de verschillende soorten. Een vrij uniek gegeven voor deze groep hagedissen”, stelt onderzoeker Lee Grismer (La siërra University). Onder de nieuw ontdekte soorten bevinden zich twee gekko’s uit het geslacht Hemiphyllodactylus en 12 vertegenwoordigers van het geslacht Cyrtodactylus. Het was zeker geen sinecure om de fraai getekende hagedissen te vinden.

Trekduiven stierven uit omdat ze met zoveel waren

rom-pair-410Afbeelding: Royal Ontario Museum

De trekduif geldt als een van de krachtigste voorbeelden van door de mens gepleegde ecocide. Tot in de negentiende eeuw kwamen ze op grote schaal voor in Noord-Amerika. Hun aantal werd zelfs geschat op drie tot vijf miljard exemplaren. De vogel stierf echter in een rap tempo uit, mode doordat ze zo intensief werden bejaagd door mensen. Het was voor wetenschappers lange tijd een mysterie waarom de soort niet in staat was te overleven, al was het maar in een paar kleine, geïsoleerde populaties. Eerder onderzoek suggereerde dat er sprake was van een onstabiele populatie trekduiven die het uitsterven door de jachtdruk versnelde. Maar nu komt een andere onderzoeksgroep met nieuwe conclusies. De theorie is dat trekduiven genetisch aangepast waren om te leven in grote groepen, maar niet goed in kleine groepen konden gedijen. De verandering in populatie-omvang door de jacht voltrok zich zo snel dat de duif niet in staat was om zich aan te passen aan de nieuwe situatie.

Hondeneigenaren hebben grotere kans op langer leven

Tysonmetkluif-300x224Het hebben van een hond vergroot mogelijk de kans op een langer en gezonder leven. Dat stellen Zweedse onderzoekers, die zich vooral richtten op het verband tussen hartgezondheid en het hebben van een hond. De wetenschappers wilden weten of hondenbezitters meer of minder risico liepen op hart- en vaatziekten en overlijden dan niet-hondenbezitters. Zij bestudeerden data tussen 2001 en 2012 van meer dan 3,4 miljoen personen tussen de veertig en tachtig jaar oud die geen verleden hadden van hart- en vaatziekten. Hun gegevens werden gekoppeld aan zeven andere nationale databanken, waaronder twee registers met hondeneigenaren (in Zweden is het verplicht om je te registreren als je een hond hebt). Mensen met een hond liepen een significant kleiner risico op hart- en vaatziekten, zo bleek uit de studie. Het hebben van een hond lijkt met name een beschermende factor te spelen bij alleenwonenden, een groep die volgens eerder onderzoek een hoger risico loopt op hart- en vaatziekten en overlijden dan mensen in een meerpersoonshuishouden.

Chimpansees gebruiken armgebaren om afstanden duidelijk te maken

Chimpanseekyumburagorge-300x200Nieuw onderzoek van Japanse wetenschappers wijst uit dat chimpansees het concept ‘afstand’ begrijpen en duidelijk kunnen maken aan soortgenoten. Ze gebruiken hier armgebaren en bepaalde mondbewegingen voor. Als de apen aan hun soortgenoten willen overbrengen dat voedsel ver weg ligt, heffen ze hun armen iets omhoog en openen ze hun mond. Onderzoekers namen in gevangenschap levende chimpansees mee naar een gebied met twee picknicktafels buiten hun verblijf. Daar kregen de dieren een stukje banaan te zien. Soms lag dit stukje op de een tafel die dicht in de buurt van het apenverblijf stond, maar soms lag het voedsel ook op een tafel die zich op een wat grotere afstand bevond. Uiteindelijk werden de chimpansees teruggeleid naar hun verblijf. Daar kregen ze bezoek van een tweede onderzoeker die met handgebaren aan de chimpansees vroeg of ze trek hadden in het stukje banaan dat ze zojuist hadden gezien.