Darwin vond het naar eigen zeggen maar lelijke dieren toen hij in de negentiende eeuw neerstreek in de Galapagoseilanden, maar voor mij was het zien van de zeeleguanen als reptielenliefhebber een lang gekoesterde wens die dit jaar eindelijk in vervulling ging tijdens mijn bezoek aan de enchanted islands. Zeeleguanen zijn wel niet de kleurrijkste of meest gracieuze wezens op aarde, het zijn door hun beperkte verspreidingsgebied, evolutionaire geschiedenis en specialistische leefwijze wel zeer bijzondere dieren. Zoals de naam al doet vermoeden is de zeeleguaan (Amblyrhynchus cristatus) de enige hagedis die zich geregeld ophoudt in het ruime sop. De dieren gebruiken de ochtend- en middagwarmte om op te warmen op de donkere lavarotsen of stranden die hun leefgebied vormen. Als ze tussentijds op zoek moeten naar voedsel nemen ze een duik en schrapen ze het zeewier van de rotsen onder het wateroppervlak. De grotere exemplaren kunnen langer onder water blijven omdat ze minder snel warmte verliezen dan de kleinere dieren. Het overtollige zout van het zeewater niezen zeeleguanen uit via hun neusgaten.
Je vindt de zeeleguaan op de meeste eilanden in de Galapagosarchipel in behoorlijke aantallen, maar Isabela en Española herbergen de grootste populaties. De zeeleguanen zijn overwegend zwart van kleur en kunnen (inclusief staart) een lengte van circa anderhalve meter bereiken. De grootte van de dieren verschilt overigens wel per eiland en ondersoort. Op Genovesa worden de leguanen zelden groter dan 80-90 centimeter, terwijl je op Isabela, Santa Cruz of Española geregeld exemplaren ziet die langer zijn dan een meter. In de paartijd ondergaan de mannetjes een metamorfose en verandert hun overwegend zwarte lichaam in een rood met groen schubbentapijt. De zeeleguanen op Española (zie foto beneden) zijn ook buiten de paartijd beduidend kleurrijker dan hun soortgenoten op andere eilanden. In tegenstelling tot de meeste andere hagedissen leven zeeleguanen vaak in grote groepen en liggen ze vaak naast en zelfs over elkaar heen op de rotsen. Ze hebben een grote tolerantie voor soortgenoten, waarschijnlijk omdat de extra warmte die het dicht op elkaar liggen oplevert meer voordelen oplevert dan het hebben en verdedigen van een sterk afgebakend territorium. In de paartijd vertonen de mannetjes wel territoriaal gedrag en worstelen ze met rivalen om de gunst van de vrouwtjes.
De eieren worden ondergronds afgezet in het zand, en worden door de zonnewarmte uitgebroed. Als de eieren zich voldoende hebben ontwikkeld, graaft het vrouwtje een nestgang die tot 80 centimeter lang kan zijn. Aan het einde van de gang wordt een kleine kamer gegraven waarin de eieren worden afgezet. De zeeleguaan produceert één ei tot maximaal zes eitjes per jaar. De eieren zijn wit van kleur en met een grootte van 8,5 bij 4,5 centimeter relatief groot. Volwassen zeeleguanen hebben amper natuurlijke vijanden. De juveniele dieren staan op het menu van Galapagoshaviken, Galapagosvelduilen en slangen.
Lees ook:Oog in oog met een zeldzame oceaanreiziger
Lees ook:Australisch boshoenkuiken geboren in Avifauna
Lees ook:Geschubde Galápagosdwergen
Lees ook:Vissen kropen meermaals in evolutionaire geschiedenis het land op
Lees ook:Dinosauruseieren gevonden in India