De Galápagoseilanden ontlenen hun naam aan de grootste reptielen die in de archipel rondlopen, te weten de massieve reuzenschildpadden (Chelonoidis niger). Het oud-Spaanse woord voor landschildpad is namelijk galápago. Ooit liepen enkele honderdduizenden van deze gepantserde giganten rond op de diverse eilanden, maar zoals op meer plekken bracht de komst van de eerste westerse ontdekkingsreizigers en kolonisten dood en verderf. Omdat de schildpadden weken tot maanden zonder water en voedsel kunnen en te traag zijn om te kunnen vluchten, werden ze door zeevaarders massaal aan boord van de schepen geladen om een flinke vleesvoorraad in te slaan. Het resultaat was dat de populatie daalde van een geschatte 250.000 exemplaren in de zestiende eeuw naar drieduizend stuks in de jaren zeventig van de vorige eeuw.
Anno 2015 zijn de dociele en imposante reptielen gelukkig wettelijk beschermd, een taak die door de Ecuadoranen meer dan serieus wordt genomen. Exoten die zich opwerpen als concurrenten van de schildpadden (vooral verwilderde geiten) zijn op de meeste eilanden inmiddels nagenoeg uitgeroeid. Daarnaast zijn alle leefgebieden van de reuzenreptielen inmiddels beschermd en zijn er speciale fokcentra waarin landschildpadden worden gekweekt voor een terugkeer naar de natuur. In totaal zijn er nog tien van de oorspronkelijke vijftien ondersoorten over. De schildvorm van de dieren vertoont op elk eiland namelijk subtiele tot duidelijkere verschillen, een aanpassing aan de verschillende biotopen.
Galápagosreuzenschildpadden kunnen enorm oud worden en leeftijden van ruim honderd tot bijna tweehonderd jaar bereiken. De sloom ogende reptielen zijn in volwassen toestand met een maximumgewicht van ruim driehonderd kilo en een lengte van zo’n anderhalve meter indrukwekkende verschijningen. Het grootste deel van de tijd brengen de schildpadden door met het verorberen van plantaardig voedsel zoals gras, bladeren en bessen. Het zijn feitelijk de enige natuurlijke grazers op de Galápagoseilanden. Vocht ontlenen ze vooral aan het sap in hun voedsel en dauwdruppels, aangevuld met water uit permanente of tijdelijke poelen die aanwezig zijn in hun leefgebied. Bij gevaar trekken de dieren zich terug in hun immense schild en maken ze een sissend geluid. Het paringsritueel ziet er vrij klunzig uit, vooral omdat het mannetje veel moeite moet doen om in evenwicht te blijven als hij het wat kleinere vrouwtje beklimt. Het resultaat van die inspanningen is gewoonlijk een setje van vijf tot zestien eieren die door het vrouwtje worden begraven in een dertig centimeter diep en cilindrisch holletje.
Zelf had ik het genoegen om de reuzenschildpadden te zien op Santa Cruz, zowel in gevangenschap in het Charles Darwin Research Station als in het wild, in de groene hooglanden die kenmerkend zijn voor het eiland. Het is vooral een nederig makende ervaring om oog in oog te staan met dieren die al zo lang rondlopen op aarde en in veel opzichten ogen als levende relicten uit vroegere en betere tijden.
Lees ook:Eerste wilde reuzenschildpadden sinds een eeuw geboren op Galápagoseiland Pinta
Lees ook:Luipaardschildpadden in beslag genomen op Schiphol
Lees ook:Galápagosdieren op de gevoelige plaat
Lees ook:Galápagoseilanden ontsnapt aan milieuramp dankzij Nederlands bergingsbedrijf
Lees ook:Douane onderschept koffers met zeldzame schildpadden in Maleisië