Overzicht
Nederland telt nogal wat dier- en plantensoorten die niet bepaald geprofiteerd hebben van de oprukkende menselijke beschaving die ons kikkerlandje de afgelopen decennia op veel plaatsen een geheel nieuw aanzicht heeft gegeven. Maar bedreigde soorten zoals zeehonden en purperslakken kunnen zich herstellen als wij als maatschappij bereid zijn om de oorzaken van hun achteruitgang weg te nemen. Dat blijkt uit een nieuw overzicht van het Compendium van de Leefomgeving dat tevens een breed scala aan oorzaken van bedreigingen voor de natuur opsomt. Het overzicht is rijkelijk geïllustreerd met statistische trends. Ondanks dat maatregelen op het gebied van wetgeving en beheer leiden tot herstel, worden de meeste Rode Lijsten in de praktijk steeds langer. Door allerlei oorzaken is zowel de omvang van natuurgebieden als de kwaliteit van de natuur de afgelopen eeuw sterk afgenomen. Dit heeft geleid tot achteruitgang van veel soorten en in een aantal gevallen zelfs tot het verdwijnen van soorten uit Nederland.
Indicatoren
Globaal zijn de meeste oorzaken van ecologische deprivatie wel bekend. Denk aan areaalverlies, versnippering, vermesting, verzuring, verdroging, verandering in beheer, verspreiding van milieugevaarlijke stoffen en klimaatverandering. Om voor de afzonderlijke soorten de precieze oorzaken van populatieveranderingen aan te geven, is in de praktijk echter een stuk lastiger. Maar uit veel indicatoren van het Compendium voor de Leefomgeving blijkt wel dat herstel mogelijk is als de oorzaken voor de achteruitgang van een bepaalde soort geheel of gedeeltelijk weggenomen zijn. Zo hebben maatregelen op het gebied van lucht-, water- en bodemverontreinigingen de terugkeer van sommige soorten tot het oude populatieniveau mogelijk gemaakt. Een verbod op PCB’s was gunstig voor zeehonden, het verbod op aangroeiwerende verven zorgde voor het herstel van de purperslakken en het terugdringen van zwavel in de lucht werkte het herstel van korstmossen in de hand. Dit zijn enkele voorbeelden die aangeven dat nationale en internationale wetten en richtlijnen gunstig hebben uitgepakt voor de bescherming van de natuur in Nederland.
Ontbrekende wil
Veranderingen in de natuur hangen vaak samen met de complexe wisselwerking tussen meerdere factoren en variabelen, maar een logisch verband tussen oorzaak en gevolg brengt ecologische detectives in de meeste gevallen wel op het juiste spoor. Het is dan ook grotendeels aan onverschilligheid en de politiek-maatschappelijke preoccupatie met materieel getinte beleidsthema’s te wijten dat veel specialistische soorten (dieren en planten die zeer specifieke eisen stellen aan hun leefomgeving) zich nog steeds niet in veilig vaarwater bevinden.
Lees ook:Nederlandse natuur zit weer in de lift
Lees ook:Alle Nederlandse soorten in één boek
Lees ook:Amsterdam is natuurparadijs
Lees ook:Adderpopulatie in Meinweggebied krabbelt voorzichtig op
Lees ook:Bezuinigingen op natuur kunnen leiden tot massale vlinderextinctie